Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, ithal edilen geri dönüştürülebilir atıkların, 17 kentteki 27 gümrük bölgesinde denetledikten sonra yurda girişine müsaade veriyor.
Dünya üzerindeki kaynakların azalması, tedarik zincirinin bozulması ve etraf konusundaki artan bilinçlenme üzere nedenlerle geri dönüştürülmüş eser ve bu kesime olan ilgi her geçen gün artıyor.
Geri dönüşüm dalı Türkiye’de de giderek büyürken Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı getirdiği düzenlemelerle geri dönüştürülebilir atık alanındaki problemleri büyük oranda ortadan kaldırdı.
Düzenleme sonrası bölüme çekidüzen gelirken Bakanlığa bağlı takımlar de kamuoyunda hassasiyetin en fazla olduğu plastik atıklarla ilgili ithal edilen eserlere ve bunları işleyen firmalara yönelik kontrollerini sürdürüyor.
Bakanlık ve vilayet müdürlüğü takımlarının yurt dışından Ambarlı Limanı’na konteynerlerle getirilen atıklara yönelik kontrolleri, AA grubu tarafından takip edildi.
Denetim gruplarının başında yer alan Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı Etraf Kontrol Daire Lideri Barış Ecevit Akgün, dünya genelinde yaşanan ekonomik ıstıraplar, ham hususa erişim, üretim ve tedarik sürecinde yaşanan sorunlar nedeniyle artık “al kullan at” prensibi yerine “al kullan dönüştür” prensibinin benimsendiğini söyledi.
“Şu anda biz mevcut atıklarımızın yüzde 25’ini geri kazanıyoruz”
Türkiye’de de son yıllarda “sıfır atık” prensibiyle hareket edildiğini vurgulayan Akgün, “Şu anda biz mevcut atıklarımızın yüzde 25’ini geri kazanıyoruz. 2030’da bu sayısı yüzde 60 düzeyine çıkartacağız. Şu anda yurt içerisinde toplanan atık ölçüsü kâfi olmadığı için ekonomik bedele haiz geri kazanılabilir atıkların da ithalatına müsaade veriyoruz.” diye konuştu.
Bir işletmenin geri dönüştürülebilir plastik ve öteki atıklarla ilgili ithalat yapabilmesi için faaliyet dokümanı, etraf müsaade ve lisans dokümanı ile atık ithalatçı kayıt dokümanının bulunması gerektiğini belirten Akgün, ithalatı yapılmak istenen materyallerin 17 kentteki 27 gümrük bölgesinde denetlendiğini aktardı.
Ambarlı Limanı’nda da ithal edilmek istenen geri dönüştürülebilir eserlerin uygunluk kontrollerini yaptıklarını lisana getiren Akgün, şöyle devam etti:
“Atıkların mevzuatta verilen standartlara alışılmamış olduğu tespit edilmesi halinde iade süreçlerini gerçekleştiriyoruz. Bu atıklar içerisindeki kontaminasyon yüzde 1 ile sonlandırılmış durumda. Karışık plastiklerin ithalatı yasak. Denetimlerde beyan edilen kod numarası ile fiziki olarak getirilen materyalin tıpkı olup olmadığı, içerisinde rastgele bir kontaminasyon olup olmadığına ait denetimlerimizi yapıyoruz. Yabancı husus bulunduğunda yahut kontaminasyon olduğundan şüphelendiğimiz durumlarda da numunelerimizi alıp gerekli tahlillerini yaptırıyoruz.”
“3 yılda 27 binin üzerinde etraf kontrolü gerçekleştirdik”
Akgün, 2021 datalarına nazaran 14,7 milyon ton geri dönüştürülebilir atık ithalatı yapıldığını, bunun 12,7 milyon tonunun hurda metal, 1,2 milyon tonunun atık kağıt, 685 bin tonunun atık plastik, 55 bin tonunun ise cam atık olduğunu kaydetti.
Çevre Kontrol Daire Lideri Barış Ecevit Akgün, “Geri kazanım tesislerine getirilen materyaller yine işlenerek gereksinim duyulan alanlarda kullanılabilir eserler haline dönüştürülüyor. Bunlar iç piyasada kullanıldığı üzere yurt dışına da ihraç ediliyor.” dedi.
Geri dönüşüm yapan işletmeleri her şeyden evvel Bakanlığın müsaade verdiği şartlarda çalışıp çalışmadığını denetlediklerini belirten Akgün, şunları söyledi.
“İthal ettiği atık ve ürettiği eser ölçülerini, gerçekleşme raporundaki geri kazandığı eser ölçüsünü denetim ediyoruz. Oluşan proses atığını da lisanslı bertaraf tesislerine yahut geri kazanım tesislerine gönderilip gönderilmediğine ait denetimlerimizi yapıyoruz. Geri dönüşüm bölümünde son 3 yılda 27 binin üzerinde etraf kontrolü gerçekleştirdik ve 300 milyon liranın üzerinde idari para cezası uyguladık. Mevzuata muhalif çalıştığını tespit ettiğimiz işletmeleri de faaliyetten men ettik. Biz bu mevzudaki kontrollerimize kararlılıkla devam edeceğiz.”
Geçen yıl yapılan mevzuat düzenlemesi ile yabancı husus sınırlamasını yüzde 1’e indirerek daha pak ve randımanı yüksek materyallerin girişinin sağlandığını vurgulayan Akgün, şunları aktardı:
“Geçtiğimiz yıl yapılan düzenlemeyle tesislere ek kriterler getirildi. Mali teminat zaruriliği getirildi. Bunun yanı sıra gümrük bölgesinden çıktıktan sonra da bu atıkların sürece tesisine gidinceye kadarki süreçte taşınabilir takip sistemleriyle takip ettiğimiz araçlarla taşınması koşulu getirildi. Böylelikle yasa dışı bir atık transferinin engellenmesi sağlanmış oldu.”
Satın alınan atık çöp torbası olarak dönüştürülüp ihraç ediliyor
Bakanlık takımlarının kontrolde bulunduğu özel firmanın yöneticisi Arslan Göksu ise 40 yılı aşkın müddettir bölümün içinde olduklarını belirtti.
Yüzde 50 ithalat yapma kuralı ile aylık 600 ton sürece kapasitesine sahip olduklarını tabir eden Göksu, yurt dışından hurda atık olarak getirdikleri eserleri çöp ve market poşeti olarak geri dönüştürdüklerini, bunları birçok Avrupa, Orta Doğu ülkeleri ile ABD’ye ihraç ettiklerini anlattı.
Üretim süreçlerine değinen Göksu, Avrupa ve ABD’de personellik maliyetlerinin yüksek olması sebebiyle Türkiye’nin daha avantajlı olduğunu lisana getirdi.
Göksu, Bakanlığın geçen yıl yaptığı düzenleme ile bölümün değerli bir evre katettiğini lakin suistimale karşı kontrollerin daima yapılması gerektiğini kelamlarına ekledi.