2021 yılı Mart ayında, Girit Adası’nda Yunan savaş uçaklarıyla Suudi Arabistan ordusuna ilişkin F-15 uçaklarının tıpkı tatbikatta yan yana uçuş yaptığı günlerde, Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın Mısır’la bağlara dair sorulan bir soruya Suudi Arabistan’ı da dâhil ederek verdiği karşılığı hatırlayarak başlayalım.
Bir Cuma namazı çıkışı, bu husus kendisine sorulduğunda Erdoğan şöyle demişti:
“Mısır halkını Yunanistan’ın yanına yerleştirmek kelam konusu değil. Olması gereken yerde görmek isteriz. Suudi Arabistan’ın Yunanistan ile ortak tatbikata girmesi de bizi üzmüştür. Biz Suudi Arabistan’ı da bu türlü bir kararda görmek istemezdik. Bunu da görüşeceğiz, bu bu türlü olmamalıydı diye düşünüyoruz.”
Bir de şu var:
Arap ülkelerindeki idarelerle Türkiye ortasındaki bağların mevsim normallerinde olması, sadece siyaset ve diplomasinin değil, askeriyenin de ehemmiyet verdiği bir konu olageldi.
Başka hiçbir bakımdan olmasa bile, Yunanistan faktörü nedeniyle bu türlü bir alaka kelam konusu.
Altı ay kadar evvel, bir sohbet sırasında üst seviye askeri bir yetkili, Türkiye’nin Mısır, Birleşik Arap Emirlikleri ve Suudi Arabistan’la ilgilerini olağanlaştırma sürecinden bahsederken, kelamı Atina’nın hâletiruhiyesine getirip, “Yunanistan kalpten gidecek” şeklinde bir söz kullanmıştı.
(O günlerde, bilhassa BAE özelinde, o kadar düşmanlık ettikten sonra bu kadar yakınlaşmanın ne kadar gerçek olduğu sorusuna tıpkı isim, Fransa ve Almanya’nın tarihleri boyunca yaşadıkları büyük savaşlardan sonra nasıl barıştıklarını anlatan örneklerle karşılık vermişti.)
ABD SEÇİMLERİ İLE DEĞİŞEN KURALLAR, DEVRDEYE GİREN YENİ DİNAMİKLER
Geride kalan birkaç yıl içerisinde Atina, Ankara’nın Arap ülkelerinin idareleriyle alakalarının berbatlaşmasını fırsata çevirmek için elinden gelen her şeyi yaptı.
Karşılıklı ziyaretler, muahedeler, askeri tatbikatlar yapıldı.
Ancak Kasım 2020’de ABD’de yapılan seçimlerin akabinde oradaki idarenin değişmesi ile yeni dinamikler denkleme girdi.
Biden idaresinin Körfez’e karşı aralı bir tavra hareket edeceği, öte yandan İran’la ortayı düzeltmeye dönük adımlar atacağı anlaşılınca, kurallar değişti.
Ankara da dileğini muhakkak etti natürel lakin asıl karşı tarafta, bilhassa de Birleşik Arap Emirlikleri’nde Türkiye ile bağları tekrar düzgünleştirme manasında yeni bir irade ortaya çıktı.
Devamı Suudi Arabistan’la geldi.
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Ramazan ayında yaptığı geziyi, dün Suudi Arabistan Veliaht Prensi Muhammed bin Salman’ın Ankara ziyareti takip etti.
Bu ziyaretin akabinde birtakım yasakların, Türk eserlerine uygulanan ambargoların kalkması, ekonomik bağlantıların canlandırılmasına dönük adımların atılması bekleniyor.
Bu cinsten bahislerde müzakere yürütürken, evvelden belirlenmiş bir yol haritası ile takvime bağlı formda ilerleme yolunun sıkça uygulandığını biliyoruz.
İki ay kadar evvel üst seviye bir Türk yetkiliden, Suudi Arabistan ile bağları olağanlaştırma sürecinin de üzerinde anlaşılmış bir yol haritası ile ilerleyeceğine dair sözler duymuştum.
Muhtemelen süreç, bu türlü bir seyirde ilerleyecek.
ABD’NİN SUUDİ ARABİSTAN SİYASETİNDE İKİRCİKLİ TUTUMU
Türkiye’de muhalefet, her zamanki yaklaşımıyla “Dün öyleydiniz, bugün böyle” kalıbıyla probleme yaklaşıp tenkitlerde bulunuyor.
İlişkiler kötüyken, “dış siyasette yalnız kalan Türkiye” söylemi, düzeldikten sonra ise, “Dün düşmandınız, bugün nasıl dost oldunuz” eleştirisi.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, bu bağlamda gelen tenkitlere yanıt verirken, “Devletler ortasında bu çeşit gidiş gelişler, iniş çıkışlar olabilir ve olmuştur da” demişti.
Ben size bir diğer hatırlatmada bulunayım.
2018 Ekim başında İstanbul’daki Kaşıkçı cinayeti işlendiğinde, Türk istihbaratının bulduğu delillere en fazla ilgi, ABD makamlarından gelmişti.
Amerikan Merkezi Haberalma Teşkilatı (CIA) Lideri Gina Haspel, Washington’dan kalkıp Türkiye’ye geldi.
Devamında CIA, Kaşıkçı cinayetiyle ilgili geniş bir rapor hazırladı.
Sonra ne mi oldu?
“Hayatın gerçekleri” öne çıktı, Amerikan idaresi Suudi Arabistan’la ortayı bozma manasına gelebilecek her türlü adımdan uzak durmaya yöneldi.
Hani, bazen “Âlemin enayisi biz miyiz” diye sormak istersiniz ya.
Bu da o denli bir şey.