David Nield
Araştırmacılar, 800 yıllık tarihi inceleyerek, M.S. 13. ve 14. yüzyıllarda Yucatan Yarımadası’nda yaşayan Maya halkı açısından kültürel ve siyasi başşehir olan Mayapan’ın kuraklık nedeniyle terk edilmiş olabileceği sonucuna ulaştılar.
Araştırmacıların aktardığı kadarıyla, bu kuraklık toplumsal çatışmalara yol açacak ve sonuçta siyasi çöküşe neden olacaktı. Akabindeyse, beşerler daha sonra daha küçük ve inançlı yerleşim alanlarına çekilecekti. Yeni araştırma, bize bu eski toplumun tarihiyle ilgili yararlı bilgiler sunmasının yanı sıra, iklimde gerçekleşen değişimlerin en esaslı ve müreffeh medeniyetler üzerinde dahi nasıl süratli bir halde baskı yaratabileceği konusunda bir ihtar niteliği taşıyor.
Yayınlanan makalelerinde araştırmacılar, “Çok sayıda data kaynağı, iç çatışmaların büyük oranda arttığını ve genelleştirilmiş doğrusal modellemenin, kentte yaşanan huzursuzluğu M.S. 1400 ile 1450 yılları ortasında meydana gelen kuraklık şartlarıyla ilişkilendirdiğini ortaya koyuyor” diyor.
“Uzun süren kuraklığın rakip kümeler ortasındaki tansiyonu yükselttiğini savunuyoruz; bununla birlikte, daha sonraki ahenk süreçleri bölge ölçeğinde var olan esnekliği ortaya koyuyor ve Mayalara ilişkin siyasal ve ekonomik yapıların M.S. 16. yüzyılın başlarında Avrupalılarla yaşanan temasa dek varlığını müdafaasını sağlıyor.”
Araştırma grubu, nüfustaki değişimleri, o günün beslenme biçimlerini ve iklim şartlarını içeren ve birlikte çalışılması gereken çok sayıda tarihî kayda sahipti. Bu kayıtlar, insan kalıntıları üzerinde muhtemel travmatik yaralanma belirtilerini tespit etmek maksadıyla yapılan (olası bir çatışmaya işaret eden) yeni bir tahlil aracılığıyla desteklendi.
KURAKLIK İSYANLARA VE ÇATIŞMALARA NEDEN OLDU
Yağışların artması ile bölgede yaşayan nüfustaki artış ortasında ve daha sonra yağışların azalması ile çatışmalardaki artış ortasında korelasyonlar olduğu ortaya çıktı. Araştırmacılar, M.S. 1400 ile 1450 yılları ortasında yaşanan uzun vadeli kuraklığın büyük ihtimalle Mayapan kentinin terk edilmesine neden olduğunu söz ediyorlar.
Araştırmada, sudaki azalmanın ziraî faaliyetleri ve ticari su yollarını etkilemek suretiyle, Mayapan halkına baskı uyguladığı öne sürülüyor. Besin azaldıkça ve durum daha da tehlikeli bir hale geldikçe, beşerler ya öldü ya da dağıldı.
Araştırmacılar, kent terk edilmeden evvel kazılan son toplu mezarda bulunan kalıntıların büyük kısmının, muhtemelen Cocoms’un (devlet başkanlarının) aile üyelerine ilişkin olduğunu, rakip kümelerin ve toplumsal huzursuzluğun neden olduğu kanlı bir sona maruz kaldıklarını aktarıyorlar.
Araştırmacılar, “Bulgularımız, tanıklıkları erken Sömürge Dönemi’nin yazılı kaydına da geçen ve Yucatecan halklarının toplumsal hafızasına işleyen siyasi rekabet ve hırsın yol açtığı iç çatışmaların bir sonucu olarak Mayapan’ın M.S. 1441 ve 1461 ortasındaki tarihi periyotta, kurumsal olarak çöktüğünü destekliyor” diyor.
İnsanların kuraklık üzere etraf kaynaklı baskılara verdiği yansılar açık biçimde karmaşıktır, bölgeye ve periyoda nazaran değişiklik gösterir; tarihte yer etmiş bir toplumun neden bu türlü hareket ettiğini düşünmek kelam konusu olduğunda, tartılması ve dengelenmesi gereken birçok etken kelam bahsidir.
DAĞILMA KÜLTÜRE KATKI SAĞLADI
İnsanların refah içindeki kıyı kasabaları ve siyasal açıdan bağımsız yerleşimler de dahil olmak üzere, Yucatan Yarımadası’nın başka bölgelerine göç etmesi, Maya kültürünün Mayapan’ın yıkılmasının akabinde da gelişmeyi sürdürmesine yardım etti; ek olarak, İspanyol egemenliği başlamadan evvel bu bölgeler ortasında rastgele bir çatışma yaşandığına ait çok az delil vardı.
Araştırmacılar, bunun, “esnek bir insan-çevre ahenk sistemi”nin delili olduğunu tabir ediyorlar; öte yandan, ahenk süreçleri sizi sırf bir yere kadar götürebilir. Birebir bölgeler, dünyanın geri kalanıyla birlikte, artık bir sefer daha bir iklim kriziyle karşı karşıyalar. Araştırmacılar, “Arkeolojik ve tarihi kayıtlar, iklim krizlerinin uzun vadeli döngüler üzerindeki geçmiş toplumsal tesirlerini incelemeye ziyadesiyle uygun” diye aktarıyorlar: “Maya bölgesi, toplumsal dönüşüm ve istikrarsız iklim şartları ortasındaki korelasyonları incelemek için gereken arkeolojik, tarihî ve iklimsel kayıtların genişliğini ve derinliğini barındırıyor.”
Araştırma Nature Communications mecmuasında yayınlandı.
Yazının özgünü Science Alert sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)