12 Haziran’da yeni bir yatırım aracı uzun bir ortadan sonra (yaklaşık 10 sene) tekrar hayatımıza girmek üzere. GES yani gelire endeksli senetler. 2009- 2012 ortasında da karşımıza çıkmış olan bu yatırım aracı Anadolu Ajansı’nın bakanlık kaynaklarına dayandırdığı habere nazaran bu senetlerin hangi gelire endeksli olacağı konusunda üstü kapalı da olsa bir cevap var: Geliri güçlü, kamuya hasılat transferi yapabilen KİT’lerin gelirlerine endeksli olacak.
HANGİ KİT’LER GÜÇLÜ?
GES’lerin daha evvelki uygulamasına baktığımızda GES’e mevzu KİT’lerin satış hasılatlarının yaklaşık yüzde 10’unun bütçeye aktarıldığı tanıtım kılavuzlarında yer almıştı. Bu kere da birebir transferler üzerinden mi GES hisseleri belirlenecek göreceğiz. Bu açıdan 2022-2024 için merkezi idare bütçe kanunu teklifinde 2022 için KİT’lerden beklenen gelir 3 milyar 884 milyon TL, 2023 için 4.4 milyar TL, 2024 içinse 4.57 milyar TL.
En karlı KİT’lere baktığımızda ise şu evrede Eti Maden, TPAO, TEİAŞ, DMO, TKİ, TİGEM, TMO karşımıza çıkıyor. Satış hasılatı bakımından ise 19 KİT’in toplam hasılatı 172 milyar TL’den fazla. En güçlü hasılat BOTAŞ, EÜAŞ, TEİAŞ, TMO, DMO, TKİ, TPAO’da… 2009 yılında da benzeri formda TPAO, DMO, DHMİ, KIYEM’den bütçeye aktarılan hasılat hisseleri üzerinden GES ihracı gerçekleşmişti.
2009’DA 8 BAŞKA GES İHRAÇ EDİLMİŞTİ
Yıllık enflasyonun yüzde 5 ila yüzde 11 ortasında değiştiği 2009-2012 ortasında Hazine tarafından ihraç edilmiş 8 farklı Gelire Endeksli Senet olduğu biliniyor. Bunlardan yalnızca birincisi yani TRT010212F17 tarifli senet dövize endeksli, öbür 7’si ise direkt TL’ye endeksli olarak ihraç edilmişti.
Toplam 3 milyar 594 milyon 273 bin TL’lik ihracın gerçekleştiği bu GES satışları çoğunlukla bankalara yapıldı. O devir en yüksek talebin iştirak bankalarından geldiği biliniyor. En azından başlangıçta öyleydi. Zira faizsiz enstrümanlara yatırım yapan iştirak bankalarının o devir GES’ler için fetva aldığı ancak gerisinden fetvayı kaybettikleri ve vade sonuna kadar da bu GES’leri elinde tutmak zorunda kaldıkları biliniyor. Bu senetlerin ihracındaki asıl hedef ise bütçe açıklarının finansmanı olarak düşünülmüştü.
Şimdi ise direkt vatandaşlara satış yapılacağını görüyoruz.
KUPON GETİRİSİ NASIL HESAPLANACAK?
Kupon faizinin 2009-2012 ortasındaki uygulamasına bakarsak. Her tertipteki GES’lerin kupon faizi evvelki tertiplerde ihraç edilen GES’ler için ödenecek hasılat hissesinden etkileniyordu. ihraç edilebilecek azamî satış meblağı burada değerliydi. Basit bir hesaplamayla diyelim ki kamu 2 milyar TL’lik GES ihraç edecek. Bu durumda her 100 TL nominal pahalı GES’ten 20 milyon adet ihraç edileceği manasına geliyor. Bu durumda örneğin 3 aylık kupon ödemesi bulunacak bir GES’te her bir kuponun formülü şu olacak: GES Yatırımcısına Yapılacak Kupon Ödemesi=((3 aylık KİT hasılat payı)/20,000,000)*Yatırımcının Elindeki GES adedi Bir sonraki tertip ihraçta ise birinci tertip GES’lere ayrılan hisse hasılattan düşülecek ve kalan hasılat yine tıpkı formülde hasılat hissesi yerine konulacak ve ihraç edilecek olan GES adedine bölünüp yatırımcının elindeki GES adediyle çarpılacak.
ASGARİ BİR GETİRİ GARANTİSİ OLACAK
Elbette buradaki hasılat hissesi bir çeşit planlamaya bağlı. Hasılat gerçekleşmesinin daha düşük yahut daha yüksek olması durumunda hasılat hissesi bir katsayı ile çarpılacak. Her halükarda bu GES’lerin minimum bir getiri garantisi bulunacak. Yani belirlenen taban kupon oranının altına düşemeyecek.