Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan, haziran başında, “Güney hudutlarımızı muhafazada, 30 kilometre derinliğinde inançlı bölge oluşturma kararımızda yeni bir safhaya geçiyoruz. Tel Rifat ve Münbiç’i teröristlerden temizliyoruz” açıklamasında bulundu. Yeni bir askerî harekâtı işaret eden bu açıklamanın akabinde gözler ABD, Rusya ve İran’a döndü. Zira bu üç ülkenin de Suriye’de askeri ve siyasi gücü bulunuyor.
Erdoğan’ın açıklamasından sonra bu ülkelerden kelam konusu harekâtı dayanaklar nitelikte bir açıklama gelmedi. Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov’un 8 Haziran’da Ankara’da Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu ile yaptığı görüşmeden de Türkiye açısından olumlu bir sonuç çıkmadığı kulislere yansıdı. Lavrov, “Türkiye’nin hudut güvenliğini önemsiyoruz” açıklamasını yapsa da bunun ‘yeşil ışık’ manasına gelmediği yorumu yapılıyor.
Harekât için beklenen takviye ortaya çıkmamış görünürken öteki bir meseleyle karşı karşıya kalındı. “Fırat Kalkanı” ile korunan bölgelerde elektrik kesintileri nedeniyle baş gösteren ayaklanmalar gerçekleşti. Afrin’de başlayan şovlar Azez, El Bab, Soran, Ahtarin ve Marea üzere yerlere de yayıldı. Türkiye’nin ve Özgür Suriye Ordusu’nun (ÖSO) kontrolünde bulunan bölgedeki kahırlar da böylelikle gündeme geldi.
Peki, bu kentlerde gerçekleşen hareketler, yalnızca elektrik probleminden mı kaynaklandı?
GERİLİMİN KAYNAĞI 2019’A UZANIYOR
Soruyu, bölgede gazetecilik yapan ve gelişmeleri yakından takip eden Kanıt Zilan’a yönelttik. Zilan, şu cevabı verdi: “Afrin’de lojistiği, cephanesi, maaşları Türkiye tarafından karşılanan kümeler ortasında ağır çatışmalar yaşandı. İki taraf ortasında daha evvel de yaşanan bu çatışmaların nedeni siyasi ve ekonomik güç gayreti. Erdoğan’ın yeni bir harekât yapılacağı açıklamasından sonra Türkiye tarafı çatışmaların durdurulması tarafında bu kümelerle görüştü. Fakat buradan bir sonuç çıkmadığı anlaşılıyor.”
2019 yılındaki ‘Barış Pınarı Harekâtı’ sürecinde bu kümelerin ÖSO çatısı altında toplandığını hatırlatan Kanıt Zilan, tansiyonun o periyoda kadar uzandığını ve bu kümelere yönelik Türkiye tarafından verilen vaatler yerine getirilemediği için ortaya çıktığını söz etti.
“Bu bölgelerde başlayan şovların nedeni, elektrik sorunu olarak basına yansıdı. Fakat asıl sıkıntı Türkiye’ye bağlı kümelerin bölgedeki sivillerle yaşadığı gerilim” diyen Zilan, kelamlarına şöyle devam etti: “Zaten ekonomik bir meşakkat var. Elektrik, gaz, yakıt, besin sorunu var. Maaşlarını alamayan, ÖSO’ya bağlı fakat çeteleşmiş kümeler da var. Ekonomik krizin sebep olduğu önemli bir yolsuzluk sorunu da var. Halkın artık canına tak etmiş ki İdlib’de, Afrin’de, Mara ve Cerablus bölgelerinde sokağa çıkıldı. Türkiye’ye karşı sloganlar attılar. Çatışmalarda birçok sivil hayatını yitirdi. Afrin’de demografik yapının değiştirilmesi, zeytinliklerin talan edilmesi, insanların kaçırılıp fidye istenmesi üzere münasebetlerle aslında bir reaksiyon vardı. Elektrik problemi de bu problemlere eklendi ve hem siviller hem de çıkarları doğrultusunda kimi silahlı kümeler protesto hareketlerine katıldı. Son günlerde El Bab’da da bu çeteler ortasında sigara satışı ve ticareti yüzünden çıkan uyuşmazlık silahlı çatışmaya dönüştü ve gerginlik hala sürüyor.”
TÜRKİYE’Yİ PROTESTO EDENLER KİMLERDİ?
Gösteriler, Türkiye’nin oluşturduğu Fırat Kalkanı bölgesinde gerçekleşti. Türkiye’nin düzenlediği operasyonlar sonrasında Kürt nüfusun kıymetli kısmı bu kentlerden göç ederek, özerk idare kontrolündeki kamplara yerleşmişlerdi. Pekala Kürtlerden sonra bu kentlere kimler yerleştirildi? Türkiye’yi protesto ederek sokağa çıkanlar kimlerdi?
Zilan, bu soruya şu karşılığı veriyor: “Afrin, Cerablus, Serêkaniyê, Girê Sipî ve İdlib’de silahlı kümeler ve aileleri yerleştirildi. Örneğin Serkaniyê’deki halkın birden fazla Cizîr’e yerleştirildi. Öbür yarısı da özerk idarenin kurduğu kamplarda yaşıyor. ‘Türkiye’yi burada istemiyoruz’ diyenler de bu çeteleşmiş kümelerin üyeleri ve aileleridir.”
‘ERDOĞAN’IN ÇIKIŞI SÜRPRİZ OLMADI’
Erdoğan’ın ‘yeni operasyonlar için hazır olunduğu’ açıklamasının bölgede nasıl karşılandığını sorduğumuz Zilan, bu çıkışın sürpriz olarak görülmediğini belirtiyor: “Türkiye’nin memleketler arası konjonktürü bir fırsata çevirmek isteyeceği ve buna nazaran harekât hazırlığında olduğu anlaşılıyordu. Bölge halkı bu türlü bir durumu bekliyordu.”
‘ŞAM İLE DİYALOG VAR, MUTABAKAT YOK’
Erdoğan’ın harekât sinyalinden sonra özerk idarenin de hazırlıkları artırdığını belirten Zilan, “Şam hükümet güçleriyle koordineye hazırız” açıklamasının ‘Suriye idaresi ile bir diyalog kurulduğu manasına mı geldiği’ sorumuza ise şu karşılığı verdi:
“Özerk idare ile Şam hükümeti ortasında görünürde bir muahede yok. Lakin bu harekât kelam konusu olmadan evvel de özerk idare, ‘Suriye topraklarının bütünlüğünü korumak için’ Şam hükümetiyle bir mutabakat yapmak üzere diyaloğa açık olduğunu belirtmişti. Aslında her vakit bir diyalog vardı demek mümkün. Lakin vakit zaman Şam hükümetinin kendini dayattığı anlar oluyor. Şam tarafı Suriye’yi tekrar 2011 sürecine getirmek istiyor. Fakat özerk idare bunun gerçekçi olmadığını, bu türlü bir mutabakatın olamayacağını söylüyor. Hem buradaki Kürt halkı hem de özerk idare etrafında toplananlar, Suriye genelinde demokratikleşme talep ediyor. Bunu yakalayabilmek için diyalog halinde olduklarını da biliyoruz. Hudut bölgelerinin korunması, özerk idareye ve Şam hükümetine bağlı. Lakin siyasi olarak özerk idare ile Şam ortasında gözle görülür bir muahedenin sağlanmadığını tabir edebiliriz.”
HALEP VE İRAN FAKTÖRÜ
Rusya ve ABD’nin bölgedeki pozisyonlarında bir değişiklik olmadığını da söyleyen Zilan, “Rusya’nın Suriye’deki asker sayısı ABD’ye nazaran az. Ayrıyeten Rusya’nın, Suriye’de savaş deneyimi kazanmış kimi askerlerini Ukrayna’ya gönderdiği argüman ediliyor. Lakin Rusya hala Suriye’deki pozisyonunu koruyor ve son vakitlerde tatbikatlar yaparak varlığını hissettirmeye çalışıyor. Memleketler arası koalisyon güçleri de pozisyonlarını koruyor” dedi.
Şehba, Tel Rifat ve Münbiç’i kapsayacak bir harekâtı değerlendirirken Halep’e de dikkat çeken Zilan’a nazaran Türkiye, Şehba ve Tel Rifat’ı alırsa Halep de çembere alınmış olacak. Zilan, “Bu nedenle Türkiye’nin amacı Şehba ve Tel Rifat olarak okunmuyor, maksadın Halep olduğu halinde yorumlanıyor” diyerek, bu sefer de İran faktörünün gündeme geleceğini belirtiyor.
Delil Zilan, “Halep bölgesinde İran’ın askeri varlığı Rusya’dan ve Şam’dan daha güçlü bir pozisyonda. Ayrıyeten maksat olarak gösterilen bölgelerde Rusya, Şam ve ‘Afrin Savunma Birlikleri’ yani Kürtler var. Münasebetiyle gayede Kürtler varsa da bu bölgeye yönelik harekât Rusya’yı, İran’ı ve Şam’ı bağlıyor. Bu ülkelerin Halep’in çembere alınmasına müsaade vermeyeceği belirtiliyor” diye konuştu.
‘TÜRKİYE MİLLETLERARASI KONJONKTÜRDEN YARARLANABİLİR’
Bir öbür mevzunun da Münbiç olduğunu hatırlatan Zilan, “Her ne kadar 2019’da ABD, Fırat bölgesinden Cizîr’e taşınmış olsa da Münbiç özel bir bölge olarak görülüyor. ABD bu bölgede hâlâ kelam hakkına sahip” dedi.
Türkiye’nin bu olumsuz görünen şartlara karşın yeni bir harekâta kalkışması mümkün mü? Kanıt Zilan bu soruya ise şu karşılığı veriyor: “Türkiye memleketler arası konjonktürden faydalanıp, fiili bir durum yaratabilir, bu ihtimal yabana atılmamalı.”