Kemal Küçükgedik
Ülkesi ABD’de ırkçılık aykırısı çalışmaların en kıymetli isimlerinden biri olan Ibrahim X Kendi’nin, yayınlandığı yıl New York Times çok satanlar listesinden inmeyen ödüllü kitabı ‘Panzehir’ ismiyle Türkiye’de Doğan Kitap tarafından yayımlandı. Florida A&M Üniversitesi ve Temple Üniversitesi mezunu Dr. Ibram X. Kendi, ABD’deki en tanınmış, ırkçılık aykırısı çalışmalar yürüten akademisyenlerden biri ve hala Boston Üniversitesi, Irkçılık Aykırısı Araştırmalar Merkezi’nin yöneticisi. Parıltılı bir mesleğe sahip olan Ibram Kendi, daha evvel Brown Üniversitesi ve Florida Üniversitesi de dahil olmak üzere birçok tahsil kurumunda ırkçılık aykırılığı dersleri vermiş. Yedi kitabın muharriri olan Ibram Kendi, 2016 yılında kurgu dışı alanında Stamped from the Beginning kitabıyla Ulusal Kitap Ödülü’nü aldı ve bu alanda ödül kazanan en genç muharrir olma bahtını yakaladı. ABD’de çok satanlar listesine giren en tesirli kitabı ‘Panzehir’ (How To be an Antiracist) ise ona milletlerarası bir ün kazandırdı. Birçok lisana çevrilen ‘Panzehir’, California Üniversitesi’nden Prof. Jeffrey C. Stewart’ın kelamlarıyla, “Batı kanısındaki ırkçı fikirlerle ilgili en cesaretli kitap.”
BİZİ IRKÇI YAPMAYAN ŞEY NEDİR?
“Irkçılık çabasında tarafsızlığın yeri yoktur. Irkçının zıttı ‘ırkçı olmayan’ değildir. ‘Irkçılık karşıtı’dır.”
2020 yılında Time mecmuası tarafından dünyanın en tesirli 100 insanından biri seçilen Dr. Ibram X. Kendi’nin çok satan kitabı ‘Panzehir’in en temel argümanlarından biri bu. Irkçılık üzere bir insanlık ayıbına karşı kimsenin günahsız bir seyirci olma seçeneği yoktur. Irkçı olmadığını söyleyerek kenara çekilmek kâfi değildir. Pekala, ırkçılık tersi olmak için ne gerekir?
Doğrusu, ırkçılık dendiği vakit herkesin başında beliren makûs bir fotoğraf vardır. Katliamlar ve soykırımlarla bezeli, vahşetin bin bir tonunda, haklı bir formda iç karartıcı bir fotoğraftır bu. İnsanların trenlere bindirilip uzak ülkelerde gaz odalarına, çalışma kamplarına yahut diğer bir vahim sona gönderildiği, geride kalanların zafer marşları çalıp gece rahatça uyudukları karanlık bir manzara tahminen de. Doğal olarak bu fotoğraftan uzak durmaya çalışırız hepimiz. Şiddetten, ayrımcılıktan ve bağnazlıktan uzak durduğumuz ölçüde ırkçı olmadığımızı ve bunun kâfi olduğunu düşünürüz. Irkçı olmadığımızı düşünürüz ancak bizi ırkçı yapmayan şey nedir? Kimseyi gaz odalarında öldürmemiş olmamız mı? Bir ırkın tamamının trenlere doldurulup uzak bir yere götürülmesini istemememiz mi? Kendi ırkımızın öteki tüm ırklardan üstün olmadığını düşünmemiz yahut rastgele diğer bir ırka karşı sempatimizin olması kâfi mi? Irkçılık tam olarak nedir? Neden yalnızca “ırkçı olmayan”, günahsız bir seyirci olma lüksümüz yok? Irkçılık zehrinin tam olarak ne olduğunu ve nasıl işlediğini bilmeden nasıl onunla çaba edebiliriz ki? Dr. Ibram X. Kendi tüm bu soruları ve daha fazlasını kitabı ‘Panzehir’de yanıtlıyor.
Kitap toplumların içine bir hastalık yahut zehir üzere sirayet eden ırkçılığa karşı bir yol haritası çiziyor. Irkçılığın ferdî değil sistemik bir sorun olduğu fikrinde olan Ibram Kendi, öncelikle tariflerden başlıyor. Irkçılığı ve ırkçılık tersliğini net bir formda tanımladıktan sonra bir adım daha ileri gidiyor ve “ırkçı” sözünün aşağılayıcı bir hakaret olmadığını, tanımlayıcı bir tabir olduğunu öne sürüyor.
“…ırkçı ve ırkçılık zıtlığı sabit kimlikler değildir. Bir an ırkçı, bir an sonra ise ırkçılık tersi olabiliriz. Her an, ırk hakkında söylediklerimiz, ırk hakkında yaptıklarımız, kim olduğumuzu değil, ne olduğumuzu belirler.”
IRKÇILIĞI PASİF BİR HALDE SEYREDEN DE SUÇSUZ DEĞİL
Irkçılık, kan kümemiz yahut göz rengimiz üzere sabit bir paha değildir. Irkçı kanıları olan bir insan ömrü boyunca ırkçı olmak zorunda değildir. Benzeri halde ırkçı olmayan bir insanın her hareketi ve kelamının de ırkçılıktan uzak olduğunu argüman edemeyiz. Bir insan ırkçı bir hareketinden çabucak sonra ırkçı olmayan yahut ırkçılık zıddı öbür bir harekette bulunabilir. Bir topluluk hakkında ırkçılık aykırısı kelamlar söyledikten sonra emsal diğer bir topluluk yahut bireyler hakkındaki sözlerimiz ırkçı olabilir. Irkçılık durağan ve kalıcı bir sıfat olmadığı üzere yalnızca makul baskın küme ve topluluklara ilişkin bir davranış da değildir. Ibram Kendi’ye nazaran toplumda baskı gören kümelere ilişkin beşerler da aksiyonları yahut eylemsizlikleriyle ırkçı siyasetlere bilinçsizce dayanak verebilir. Burada dikkat etmemiz gereken değerli bir sözcük de eylemsizlik. Eylemsizliğin de ırkçılığa ziyadesiyle geçit verdiğini, imkân tanıdığını söylüyor Ibram Kendi. İnsanlık cürmü olarak kıymetlendirilmesi gereken ırkçılığı pasif bir formda seyreden, karşı çıkmayan, direniş göstermeyenler de hayal ettikleri kadar temiz değiller. Bir güvercin tedirginliğinde yaşayan insanların hissettikleri dehşette hissesi olanlar kendilerini ne kadar günahsız sayabilir?
Direktörü olduğu Irkçılık Tersi Araştırmalar Merkezi’nin gayesi insanların ırkçılığı daha yakından tanımasını sağlamak, ırkçılığa karşı atılabilecek adımları belirlemek. Sonuncu maksat ise elbette ırkçılık aksisi siyasetlerin benimsenmesi ve insanlık olarak bu ayıptan sonsuza dek kurtulabilmemiz. Bunun kolay bir gaye olduğunu söyleyemeyiz lakin haklı ve gerçek bir uğraş olduğu gerçeğini de gönülden kabul etmeli, ırkçılığın zihinlerden ve siyasetlerden silinmesi için elimizden geleni yapmalıyız.
“Bu kitap nihayetinde hepimizin içinde olduğu temel çabayı, tam manasıyla insan olma ve diğerlerinin da tam manasıyla insan olduklarını görme çabasını anlatıyor.”
Panzehir – Irkçılık Aksisi Bir Rehber, İbram X Kendi, Çev: Murat Karlıdağ, Doğan Kitap