Ross Pomeroy
“İnsan beyni tercih edilen bir politik yönelimi mi yansıtıyor, yoksa fonksiyonel beyin yapıları nedeniyle mi politik bir yönelimi tercih ediyor?”
ABD’deki Ohio Eyalet Üniversitesi, Pittsburgh Üniversitesi ve New York Üniversitesi’nden bilim insanlarının oluşturduğu bir araştırma takımının ortaya attığı bu düşündürücü “tavuk mu yoksa yumurta mı evvel gelir” ikilemi, yapay zekânın sadece bir beyin taramasını inceleyerek bir insanın siyasi ideolojisini yanlışsız biçimde kestirim edebildiğini ortaya koyan yeni makaleleriyle daha da ilgi cazibeli bir hale geldi. Araştırma makalesi PNAS Nexus isimli bilimsel mecmuada yayınlandı.
SİNİRBİLİM VE SİYASET
Bilim insanları, daha eski araştırmalarda politik inançların nörobilimsel temellerini araştırmak emeliyle beyin tarama tekniklerini kullandılar. Örnek olarak, araştırmacılar daha evvel muhafazakârların (korku, kaygı ve saldırganlıkla alakalı bir beyin bölgesi olan) ‘amigdalalarında’ daha fazla gri husus hacmine sahip olma eğilimi gösterdiklerini, liberallerin ise (diğer şeylerin yanı sıra, etik ve ahlâkla irtibatlı olan) ‘ön singulat kortekslerinde’ daha fazla gri husus hacmine sahip olma eğilimi gösterdiklerini keşfettiler. Bir öteki deneyse, liberallerin ve muhafazakârların beyinlerinin siyasi görüntülerde sunulan “[özel bir anlam] yüklü” sözlere farklı biçimlerde reaksiyon verdiğini ortaya koydu.
Yayınlanan son çalışmada, araştırmacılar, bir para mükafatı için bir resen açılan bir pencere [pop-up] düğmesine mümkün olduğunca çabuk basmak, isimleri yüzlerle eşleştirmek ya da az evvel okudukları bir öyküyle ilgili doğru/yanlış sorularını yanıtlamak üzere çeşitli kolay misyonları gerçekleştirdiği esnada, 174 sağlıklı genç yetişkin deneğin beyinlerindeki fonksiyonel irtibatları gözlemleyerek kaydetti. Bunun yanı sıra, uyanık ve rahat bir halde gözleri kapalı olan deneklerin beyinlerini dinlenme durumundayken taradılar.
Politik sinirbilim alanında, fonksiyonel temasın (FC) ölçülmesi biraz nadir görülür. FC, beynin farklı kısımlarının birbirleriyle bağlantı kurarcasına tıpkı anda emsal aktiviteyi nasıl gösterebileceğini tabir eder. Araştırmacılar, ABD’de bulunan Ohio Süperbilgisayar Merkezi’ndeki harika bilgisayarlarda çalıştırılan ‘BrainNetCNN’ ismi verilen son teknoloji eseri bir yapay zekâ derin öğrenme tekniğini, vazifelerin tamamından toplanan fonksiyonel irtibat bilgilerini incelemek ve bunları bir ilâ altı puan ortasında çok liberalden çok muhafazakâra uzanan bir ölçek üzerinde puanlandırarak, deneklerin beyan ettiği politik ideolojiyle ilişkilendirmek gayesiyle kullandılar.
BrainNetCNN, bir insanın ideolojisini, siyaset biliminde aslında ideolojinin en güçlü belirleyicilerinden biri olarak kabul edilen ebeveynlerinin inançlarına dayanarak kestirim etme teşebbüsünden bekleyeceğinize emsal bir formda, eldeki bilgileri bir kişinin siyasi ideolojisini neredeyse yüzde 70 doğrulukla varsayım edebilecek biçimde kullanabildi.
Araştırmacılar, “Bu araştırma, siyasal davranışın biyolojik ve nörolojik kökenlerinin daha evvel düşünülenden çok daha derinlere indiğini ortaya koyuyor” diyorlar.
NÖROPOLİTİK Mİ? BİRAZ AĞIR OLALIM!
Araştırma tartışmasız biçimde teşvik edici olsa da, aslında büyük dataları kullanarak bir [davranışsal] model avcılığı yapıyor. Bunda bir sorun yok fakat bir model yalnızca geniş ve çeşitli bir araştırma kümesini baz alıyorsa sağlam ve yaygın biçimde uygulanabilir. Var olan durumda, deneklerin tamamı, on şahıstan yedisi liberal olan genç yetişkinlerden oluşuyordu. Hâl böyleyken, model öbür Amerikalılar (ya da genel bağlamda insanlar) üzerinde test edildiğinde işlemeyebilir. Buna ek olarak, yapay zekâ, bizlere ideolojinin nörolojik kökenleriyle rastgele bir şey söyleyemez; çünkü bunu yapması gayesiyle tasarlanmadı. Buna cevap vermek ziyadesiyle uzun bir çalışmayı gerektiriyor.
Yazının yepyenisi Big Think sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)